دیتا سنتر چیست و انواع آن کدامند؟

با پیشرفت فناوری و نیازهای روزافزون کسب و کارها به داده‌های بیشتر، نیاز به مراکز داده برای ذخیره و پردازش این داده‌ها رو به افزایش است. در این مقاله، به بررسی اصول انتخاب بهترین مرکز داده برای کسب و کار شما پرداخته خواهد شد. ما در اینجا به شرایط محیطی و فنی مورد نیاز برای مراکز داده، امنیت، پشتیبانی، قابلیت اطمینان و هزینه‌های مرتبط با آن خواهیم پرداخت. این مقاله به کارآفرینان، مدیران سیستم و افرادی که قصد دارند در صنعت مراکز داده یا دیتا سنتر فعالیت کنند، کمک خواهد کرد تا بتوانند بهترین مرکز داده را برای نیازهای کسب و کار خود انتخاب کنند.

شاید داشتن اطلاعات در خصوص برخی از این تعاریف ضروری نباشد اما توجه داشته باشید که هرچه اطلاعات شما بیشتر باشد، در کسب و کار خود موفق تر خواهید بود. یکی از واژگانی که بارها و بارها با آن روبه رو شده اید،Data Center یا مرکز داده است. اما شاید هنوز برای خیلی از شما سؤال باشد که دیتا سنتر چیست و چه کاربردی دارد؟در ادامه تمامی مفاهیم مربوط به دیتاسنتر را برای شما بیان می‌کنیم.

دیتا سنتر یا مرکز داده به مجموعه ای از سرورها، زیر ساخت ها، تجهیزات الکترونیکی، سرویس دهنده ها و غیره می گویند که از آن ها برای ارائه، نگهداری و پشتیبانی از سرویس های تحت شبکه استفاده می شود. در واقع شرکت ها یا سازمان ها به منظور فعال سازی سرویس های ارائه شده نظیر وب سایت ها، اطلاعات و سرویس های مبتنی بر شبکه بر روی اینترنت از Data Center استفاده و این موارد را بر روی آن راه‌اندازی می کنند. دیتا سنترها با توجه به نوع کاربری که برای آن تعریف می شود، قابلیت تبدیل شدن به مواردی همچون یک مرکز پردازشی، مرکز جمع‌آوری و ذخیره اطلاعات و یا موارد مشابه دیگری را دارند.

دیتا سنترهای بسیار عظیم و مختلفی در فضای اینترنت وجود دارند که در حال سرویس دهی هستند.برخی از این دیتا سنترها تنها کاربردهای تجاری داشته و درون ‌سازمانی هستند. اما برخی دیگر در اینترنت به صورت تجاری و یا عمومی وجود دارند و می توان از آن ها بهره برد. به عنوان مثال می توان به شرکت های بزرگ چون گوگل و فیس ‌بوک اشاره کرد که چندین هکتار دیتا سنتر دارند.

در یک تعریف دقیق تر باید اشاره کنیم که دیتاسنتر یا مرکز داده دیتا سنتر محل استقرار تعداد زیادی از سرورهای کامپیوتری است. این سرورهای قدرتمند، در کنار یکدیگر و بدون وقفه، امور مربوط به رایانش، ذخیره‌ سازی و انتقال داده‌ها را انجام می‌دهند. عملکرد بدون نقص این سرورها در دیتاسنتر، موجب می شود تا بتوان یک وب سایت اطلاعاتی را راه‌اندازی کرد و اطلاعات بارگذاری شده در آن مرکز داده را در مرورگر مشاهده نمود. اما بهتر است کمی دقیق تر با دیتا سنتر و انواع آن آشنا شویم.

دیتاسنتر یا مرکز داده چیست؟

همانطور که گفتیم، Data Center یا مرکز داده، به مجموعه‌ای از سرورها گفته می شود که به صورت شبانه‌روزی روشن بوده و در حال پایش، پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات هستند. هر وب سایتی که در هر نقطه از جهان راه‌اندازی شود، بایستی بر روی یک دیتا سنتر قرار داده شود. در واقع شما زمان راه‌اندازی وب سایت، یک هاست یا سرور را خریداری می کنید. این هاست یا سرور در نهایت توسط یک مرکز داده در لوکیشن ایران یا خارج ارائه شده است.

دیتا سنتر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به همین دلیل است که ساختمان اغلب دیتا سنتر ها دارای سیستم های امنیتی پیشرفته، سیستم تهویه مناسب، سیستم اطفا حریق و سیستم های قدرتمند توزیع برق هستند. اکثر مراکز داده به یک سامانه برق اضطراری (UPS و دیزل ژنراتور) مجهز ‌می شوند. پیاده‌سازی یک دیتاسنتر، عموما بر پایه شبکه‌ عظیمی از منابع پردازشی و ذخیره‌ سازی صورت می‌پذیرد که با کمک یک زیرساخت ارتباطی قدرتمند، امکان ارائه سرویس‌ های اینترانتی (محلی و داخل سازمانی) یا انتقال داده را در مقیاس‌ های مختلف امکان پذیر می سازد.

دیتا سنترها کاربردهای مختلفی دارند که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تبدیل شدن به یک پایگاه برای ارائه سرویس میزبانی وب
• ارائه سرویس های پست الکترونیک
• پایگاه اختصاصی اشتراک مکانی و اختصاصی
• پایگاه به منظور ارائه سرویس برنامه های کاربردی
• محلی برای ارائه سرویس های بازی در یک شبکه

در حال حاضر شرکت های زیادی در جهان و ایران در حال ارائه خدمات دیتا سنتر هستند. برخی از این شرکت ها به دلیل کیفیت و یا سابقه بالاتر، معروف تر از بقیه هستند. برای مثال در ایران دیتا سنتر آسیاتک، افرانت، مرکز داده تبیان، مرکز داده شاتل را می توان نام برد. همچنین دیتا سنتر های SoftLayer IBM، iWeb، OVH و غیره از بزرگترین مرکز داده های جهان هستند.

Data Center (دیتا سنتر) چگونه کار می کند؟

مراکز داده مجموعه‌ ای از سرورهای کامپیوتری پرقدرت است که در یک موقعیت مکانی قرار گرفته اند. این کامپیوترها یا سرورها، داده‌ ها را از طریق ارتباطات شبکه‌ داخلی یا اینترنتی ارسال، دریافت و پردازش می‌ کنند.

روزانه حجم بسیار زیادی از اطلاعات در این دیتا سنتر ها ذخیره و پردازش می شود. به محض این که یک کلاینت یا کاربر آدرسی را در مرورگر ثبت می کند، درخواستی به سرور و یا هاست هایی که حاوی آن اطلاعات هستند، ارسال می شود. این درخواست ابتدا توسط لایه‌ های امنیتی دیتا سنتر برای بدافزارها یا هر نوع آلودگی دیگر مورد بررسی قرار می‌ گیرد.

سپس درخواست به سوییچی در لایه دسترسی (Access Layer) ارسال می‌ شود. سوییچ درخواست را به سمت وب سرور فیزیکی یا مجازی در لایه داخلی شبکه هدایت می‌ کند. سرور، درخواست را دریافت، پردازش و به سمت سرور بانک اطلاعاتی هدایت می‌کند و برای پاسخ، داده‌های مربوط را از بانک اطلاعاتی در مرکز شبکه مرکز داده فراخوانی می‌کند.

درخواست پردازش شده با گذر از لایه ذخیره‌ سازی شبکه، اطلاعات مورد نیاز را از دیسک‌ ها استخراج می‌ کند. سپس با تقسیم پاسخ دریافت شده در قالب بسته‌ هایی (Packets) برای انتقال آماده می‌ شوند. در پایان با انتخاب بهترین و سریعترین مسیر توسط روترها از طریق بسترهای ارتباطی/شبکه‌ ای بی‌ سیم یا با سیم در قالب یک صفحه وب یا انواع دیگر داده‌ها به مبدا درخواست کننده ارسال می‌ شوند. تمامی این فرایند در مدت زمان کوتاهی و کمتر از چند ثانیه اتفاق می افتد. در واقع وقتی شما یک موضوع بسیار ساده حتی یک کلمه ای را در مرورگر خود جستجو کنید، تمامی این فرایند اتفاق می افتد تا در نهایت یک صفحه نتایج برای شما نمایش داده شود.

اما توجه داشته باشید که نمایش وب سایت ها و اطلاعات در صفحه نتایج گوگل، تنها به دیتاسنتر بستگی ندارد. بلکه موارد مختلفی وجود دارد که موجب رده بندی یا رتبه بندی وب سایت ها در نتایج جستجو می شود. نهایتا این گوگل و الگوریتم ها و تکنیک های سئو است که تعیین می کند کدام وب سایت با چه رتبه ای در نتایج نمایش داده شود. اما حال که با نحوه کارکرد Data center آشنا شدید، بد نیست که در ادامه با انواع مراکز داده آشنا شوید.

انواع مرکز داده یا دیتا سنتر

مراکز داده به محل قرارگیری ده ها سرور قدرتمند گفته می شود که به صورت شبانه روزی روشن و در حال پردازش و ذخیره سازی اطلاعات هستند. اما باید خاطر نشان کنیم که مراکز داده و دیتا سنترها را می توان به چندین نوع مختلف دسته بندی کرد. با توجه به اندازه و کارکرد آن ها به موارد زیر دسته بندی می شوند:

• دیتا سنتر سازمانی
• دیتاسنتر مدیریت شده
• دیتا سنتر هم مکانی
• دیتا سنتر ابری
• دیتا سنتر عمده

1.دیتا سنتر سازمانی (Enterprise Data Centers)

گفتیم که دیتاسنتر ها در انواع مختلفی وجود دارند که یکی از انواع آن دیتاسنتر سازمانی است. این نوع دیتاسنترها که توسط خود سازمان‌ها پیاده‌سازی و مدیریت می‌شوند، معمولا در محوطه فیزیکی و ساختمان اصلی سازمان ایجاد و میزبایی می‌ شوند. هنوز هم برخی از سازمان‌ها و شرکت‌ ها برای میزبانی داده‌ های خود، این نوع دیتاسنترهای سنتی و پر هزینه را مورد استفاده قرار می‌ دهند. از آنجایی که اطلاعات سازمان ها از اهمیت بالایی برخوردار بوده و نیاز به امنیت بالایی دارند، سازمان های بزرگ در نزدیکی محوطه اصلی سازمان، یک Data Center با سخت‌افزار های قوی پیاده سازی و از آن استفاده می کنند.

2.دیتا سنتر های مدیریت شده (Managed Services Providers Data Centers)

نوع دیگری از مرکز داده، دیتا سنترهای مدیریت شده هستند. این مراکز داده را می‌توان به عنوان اولین مدل برون‌ سپاری (Outsource) دیتا سنترها معرفی نمود که توسط سازمان‌ ها و شرکت‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌ گیرند. این نوع دیتا سنتر همانطور که از نام آن نیز پیداست معمولا توسط یک کمپانی ثالث (سرویس دهنده) مدیریت می‌ شوند. هر چند برخی از سرویس‌ دهندگان، امکان مدیریت جزیی، یا تمام کارکردهای Data Center را برای مشتریان فراهم می‌کنند.

3.دیتا سنتر های هم‌ مکانی (Colocation Data Centers)

در ابتدا بسیاری از سازمان‌ها به برون‌سپاری دیتا سنتر خود ابراز تمایل می‌کردند، اما خواسته اصلی آنها این بود که کارکنان خود آن سازمان‌ها به جای کارکنان شرکت‌های سرویس دهنده، وظیفه نگهداری، مدیریت و کنترل کامل دیتاسنتر برون‌سپاری شده را برعهده بگیرند. همین مسئله، زمینه پیدایش خدمات Colocation توسط شرکت‌های ارایه کننده خدمات دیتا سنتر را ایجاد نمود. با استفاده از این خدمات، سازمان‌ها و موسساتی که برای استقرار سرورهای پرقدرت خود به فضایی امن با پشتوانه پهنای باند پرظرفیت نیاز دارند، می‌توانند از این خدمات استفاده کنند.

در این نوع خدمات، امکان اجاره یک تا چند کابینت (Rack) یا حتی قفسه (Cage) در فضای یک دیتا سنتر برای سازمان‌ها میسر می‌ شود. البته باید توجه داشته باشید که مسئولیت انجام بیشتر وظایف در این فضا بر عهده کارمندان خود سازمان خواهد بود. به همین دلیل نیاز است تا کارمندان سازمان از دانش فنی و تخصص کافی برخوردار باشند.

4.دیتاسنتر های ابری (Cloud Data Centers)

یکی دیگر از انواع Data center مراکز داده ابری هستند که در سال‌ های اخیر با محبوبیت بسیار گسترده‌ ای مواجه شده‌ اند. با ظهور فناوری رایانش ابری و ارایه خدمات زیر ساختی به عنوان سرویس (IaaS – Infrastructure as a Service)، این امکان برای سازمان‌ ها و کسب و کارها فراهم شد تا به صورت کاملا Self-Service و تنها با چند کلیک ساده موس، دیتاسنتر اختصاصی مجازی خود را بر بستر ابری طراحی و در کوتاه ترین زمان ممکن راه‌ اندازی کنند.

دیتا سنتر ابری، امکان بهره‌ برداری از قدرت گروه عظیمی از سرورهای کامپیوتری، منابع پردازشی و ذخیره‌ سازی را در شبکه‌ ای خصوصی (Private Cloud)، شبکه‌ای عمومی (Public Cloud) و یا ترکیبی از این دو برای شرکت‌ ها و سازمان‌ها فراهم می‌ کند. تحقیقات بین‌المللی نشان می‌دهد که آمار مهاجرت سازمان‌ها به زیرساخت ابری و استفاده ترکیبی (Hybrid) از فناوری رایانش ابری (استفاده همزمان از ابر اختصاصی و ابر عمومی) در چند سال اخیر به شدت افزایش یافته است.

5.دیتاسنتر عمده (Wholesale Data Centers)

data center یکجا یا عمده در واقع به دیتاسنتر های بسیار بزرگی گفته می شود که معمولا سرویس‌ دهنده فقط محوطه بسیار وسیعی از فضا، انرژی برق و سایر امکانات تاسیساتی را به مشتریان خود اجاره می‌دهد. اکثر شرکت‌ های بزرگ (مانند Facebook و Yahoo) ترجیح می‌ دهند تا به جای ساخت دیتاسنتر خود در نقاط مختلف جغرافیایی، از خدمات این نوع دیتاسنترها استفاده و آنها را به صورت یکجا اجاره کنند.

دیتاسنترهای یکجا معمولا با عنوان سوییت‌ های اختصاصی یا قفسه‌ های بزرگ نیز تعریف می‌شوند. ممکن است ارائه‌ کننده این نوع دیتاسنترها، مسئولیت نگهداری و مدیریت سیستم‌ های تاسیساتی، مکانیکی و یا خود دیتا سنتر را به نمایندگی از مشتری برعهده بگیرد. هر یک از دسته بندی های گفته شده ویژگی های منحصر به فردی داشته و کاربردهای مختلفی دارند. همچنین لازم است اشاره کنیم که Data Center به صورت کلی به بخش های مختلفی تقسیم می شوند که با توجه به نوع آن ها ممکن است برخی از این بخش ها متغیر باشند. از مواردی که در مرکز داده وجود دارند می تواند به موارد زیر اشاره کرد:

۱- سیستم شبکه دیتا سنتر

تجهیزات شبکه مثل سوئیچ ها و روتر ها

تجهیزات امنیتی مثل فایروال ها و آنتی ویروس ها و سیستم های امنیت شبکه

۲- سیستم مدیریت

انواع سرورها و برنامه های مورد نیاز برای آن ها

تجهیزات پسیو شبکه

سیستم های کابل کشی و مدیریت آن ها

۳- سیستم های نرم ‌افزاری دیتا سنتر

سیستم های امنیت داده ها

سیستم های مدیریت OS، پایگاه داده ها و برنامه های کاربردی

سیستم های یکپارچه سازی داده ها

۴- سیستم توزیع برق

سیستم توزیع قدرت

سیستم کابل کشی

سیستم کنترل کننده قدرت

سیستم پشتیبان برق و قدرت

برق و نیرو

۵- سیستم ذخیره سازی

سیستم ذخیره‌سازی اطلاعات

سیستم پشتیبان گیری از اطلاعات

سیستم بازیابی اطلاعات

۶- سیستم تاسیسات

HVAC

لوله کشی

۷- سیستم های فیزیکی

سیستم کنترل کردن دسترسی های فیزیکی

سیستم پایش فیزیکی و محیطی

روش های مقابله کردن با خطرات و تهدیدات فیزیکی و محیطی

استانداردهای زیرساختی برای دیتا سنتر چیست؟

اگرچه می توان از هر فضایی برای پیاده سازی یک data center استفاده نمود. اما باید توجه داشته باشید که برای پیاده سازی و راه اندازی یک دیتا سنتر و مرکز داده بایستی استاندارد های مختلفی را مد نظر قرار دهید. برای آن که بتوان یک مرکز داده را پیاده ‌سازی کرد لازم است تا چندین مرحله مختلف را طی کرده تا در نهایت Data Center مورد نظر خود را به وجود بیاورید.

در گام اول باید طرح اولیه پلتفرم و نقشه های فنی را تهیه کنید. سپس باید اقدام به اخذ مجوزهای لازم نموده و طرح اولیه را بر اساس مواردی همچون سخت افزار، شبکه، تجهیزات برق اضطراری و موارد این چنینی تکمیل کنید. بعد از این مرحله لازم است تا مستندات مورد نیاز را آماده سازی کرده و با توجه به بررسی های صورت گرفته هزینه به وجود آوردن مرکز داده یا Data Center مورد نظر خود را برآورد کنید.

گام بعدی تعیین بودجه است که روش های مختلفی برای آن وجود دارد و بعد از آن که بودجه مورد نظر خود را به دست آوردید، لازم است تا مراحل سفارش و خرید هر یک از تجهیزات را طی کنید. در نهایت تجهیزات مورد نیاز را به محلی که قصد دارید تا Data Center خود را در آن به وجود بیاورید، منتقل کنید. حال باید با توجه به محلی که قصد به وجود آوردن مرکز داده در آن را دارید اقدام به تامین محل DC کرده و سپس برای تامین لینک اینترنت و خطوط تلفن اقدام کنید.

مرحله بعدی آماده سازی شامل تهیه نقشه های لازم، کابل کشی، معماری کنترل و دسترسی، به وجود آمدن سیستم اطفاء حریق، در نظر گرفتن برق اضطراری، نصب مواردی همچون UPS، ژنراتور، نصب شبکه برق و غیره است. بعد از آن که پیش نیاز های مورد نیاز برای نصب Data Center را فراهم کردید، لازم است تا اقدام به آماده سازی تیم اجرایی و پشتیبانی کنید.

بعد از انتخاب کردن تیم خود باید فرآیند های مدیریت سازمانی را طی کرده و با شکل گیری هسته اصلی تیم خود مراحل نصب و راه اندازی تجهیزات را طی کنید. گام بعدی انجام تست های اولیه و استرس تستینگ است و در نهایت با ایجاد کال سنتر می توانید دیتا سنتر خود را به وجود بیاورید. البته توجه داشته باشید که اگر قصد راه اندازی یک دیتا سنتر را داشته باشید تا بتوانید خدمات با کیفیتی به مشتریان خود ارائه دهید، بایستی استانداردهای ملی و بین المللی را در نظر داشته باشید.

معتبرترین و محبوب‌ ترین استانداردی که برای پیاده‌ سازی و طراحی زیرساخت مرکز داده مورد قبول جامعه جهانی قرار گرفته است، استاندارد TIA-942 نام دارد. در این استاندارد، که توسط انجمن بین‌المللی صنعت ارتباطات (TIA) و برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ میلادی به تصویب رسید، به صورتی جامع و تخصصی، به مباحث فنی و زیر ساختی مراکز داده پرداخته شده است.

ویژگی یک دیتاسنتر چیست ؟

هر شرکتی از پس نگهداری هزینه های ساخت دیتاسنترها برنمیآید و هر کدام باتوجه به ویژگی هایی که دارند؛ در شرایط خاصی نگه داری می شوند. اگر یک شرکت کوچک هستید؛ قطعا از پس پرداخت هزینه های ماهانه دیتاسنترها برنمی آیید. مجموعه های بزرگی در ایران نظیر شاتل؛ آسیاتک و غیره در ایران دارای دیتاسنتر می باشند.
طراحی مرکز داده شامل روترها، سوئیچ ها، فایروال ها، سیستم های ذخیره‌سازی سرورها، کنترل کننده ها و تحویل برنامه ها می باشد. زیر ساخت شبکه در دیتاسنتر به اینصورت است که سرورهای این بخش چه به صورت فیزیکی و چه به صورت مجازی، خدمات مرکز داده را به کاربر نهایی می رساند.

سخن آخر
در این مطلب نگاهی به مفهوم دیتا سنتر انداخته و در رابطه با آن توضیحاتی را ارائه دادیم. پس از آن انواع دسته بندی مراکز داده را معرفی کرده و در رابطه با ساختار آن حرف زدیم. در نهایت نیز بیان کردیم که برای به وجود آوردن یک Data Center لازم است تا چه گام ها و مراحلی را طی کنید. اگر شما قصد راه اندازی یک وب سایت اینترنتی را دارید، باید یک هاست پرسرعت و با قدرت بالا تهیه کنید.

این موضوع مهم است که هاستی که شما خریداری می کنید، در یک دیتا سنتر شناخته شده، میزبانی شده باشد. در زمان خرید سرور و یا هاست، می توانید با مشاورین ما در مدیرمارکت در تماس بوده و اطلاعات مورد نظر خود را در خصوص دیتاسنتر سرویس ها را جویا شوید. مشاورین ما در مدیرمارکت به صورت شبانه‌روزی آماده ارائه خدمات و مشاوره رایگان به شما عزیزان هستند.