هوش تجاری (BI) چیست و چه تأثیری در کسب‌وکار شما دارد؟

مقدمه:
در عصر دادهها، موفقیت کسب‌وکارها به توانایی تبدیل اطلاعات خام به استراتژیهای کاربردی بستگی دارد. هوش تجاری (BI)، مجموعهای از ابزارها و فرآیندها است که به سازمانها کمک میکند تا دادههای پراکنده را جمعآوری، تحلیل و تبدیل به بینشهای عملی کنند. این فناوری، مدیران را از تصمیمگیریهای حدسی به سمت تصمیمهای مبتنی بر داده سوق میدهد و به آنها امکان میدهد تا فرصتهای پنهان بازار، نقاط ضعف عملیاتی و راهکارهای بهبود عملکرد را شناسایی کنند.

اما هوش تجاری تنها یک ابزار فنی نیست؛ بلکه رکن اصلی تحول دیجیتال کسب‌وکارهاست. با بهکارگیری تکنیکهایی مانند تحلیل بلادرنگ، پردازش OLAP و گزارشهای توصیفی، BI نه تنها سرعت تصمیمگیری را ۵ برابر افزایش میدهد (بر اساس گزارش ۲۰۲۳)، بلکه به کسب‌وکارها کمک میکند تا در عرصه رقابت، گامی فراتر از رقبا بردارند. از بهینهسازی زنجیره تأمین تا پیشبینی ترندهای مشتریان، هوش تجاری نقشه راهی است برای تبدیل دادهها به ارزش افزوده. در این مقاله، به بررسی مفهوم BI، مزایای آن، ابزارهای کلیدی و کاربردهای عملی در سازمانهای مختلف میپردازیم. همراه ما باشید تا با قدرت داده، آینده کسب‌وکار خود را شکل دهید.

امروزه اطلاعات در دنیای کسب‌وکار حرف اول را زده و بیزینس‌های مختلف برای این که بتوانند سهمی از فروش در بازار کسب کنند؛ نیاز دارند تا یک دید واضح از دیتاهای خود، مارکت هدف و مشتریان داشته باشند. جایی که کانسپتی به اسم هوش تجاری وارد کار شده و با ابزارهای مختلفی که به کاربران ارائه می‌کند؛ این فرصت را به آن‌ها می‌دهد تا همچنان در رقابت با سایر فروشندگان  حرفی برای گفتن داشته باشند.

اما آن دسته از کسب‌وکارهایی که هنوز از این ابزارها برای پیشبرد فعالیت‌های خود استفاده نکرده، آشنایی زیادی با این تکنولوژی ندارند یا این که می‌خواهند دانش خود در این حوزه را افزایش دهند؛ این مقاله راهنمای جامعی خواهد بود که به شما می‌گوید هوش تجاری چیست و چگونه می‌توانید از آن برای افزایش بازدهی کسب‌وکار خود استفاده کنید.

هوش تجاری چیست؟

به تعریفی ساده، هوش تجاری (Business intelligence) به پروسه‌ای نسبت داده می‌شود که برای آنالیز کردن و تحویل اطلاعات انجام شده و به مدیران اجرایی و کارمندان این امکان را می‌دهد تا با توجه به دیتاهای موجود، تصمیمات مهم کسب‌وکار خود را اتخاذ کنند.

جمع‌آوری دیتا و آنالیز کردن آن مراحل اصلی می‌باشند که در پروسه هوش تجاری اطلاعات کاربردی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. پس از طی کردن این سه مرحله، کاربران دیتاهای ساختار یافته‌ای خواهند داشت که با استفاده از آن‌ها می‌توانند تصمیمات بهتر و دقیق‌تری برای کسب‌وکار خود اتخاذ کنند. جالب است بدانید که با توجه به گزارش سایت dataprot، عنوان شده است که در سال 2023 کسب‌وکارهایی که از ابزارهای این فناوری استفاده کرده‌اند؛ 5 برابر سریع‌تر توانسته‌اند تصمیم‌های مهم برند خود را اتخاذ کنند.

هدف نهایی هوش تجاری این است که به کاربران کمک کند تا تصمیماتی بگیرند که باعث افزایش فروش و بهره‌وری برند آن‌ها شده و بتوانند برتری‌های رقابتی نسبت به رقبا خود پیدا کنند. برای دستیابی به این هدف، این تکنولوژی از ترکیبی از ابزارهای تجزیه و تحلیل، مدیریت و گزارش‌دهی دیتا استفاده می‌کند تا نهایتاً بتواند اطلاعات کاربردی را در اختیار کاربران قرار دهد.

هوش تجاری چگونه کار می‌کند؟

باید توجه داشته باشید که معماری هوش تجاری چیزی فراتر از چند ابزار کاربردی برای استفاده کاربران می‌باشد. داده‌هایی که در این پروسه استفاده می‌شوند؛ معمولاً در انبارهای بزرگ دیتا که برای پوشش دادن اطلاعات کل سازمان و بخش‌های مختلف آن ساخته‌ شده‌اند ذخیره می‌شوند.

جالب است بدانید دیتاها در هوش تجاری هم می‌توانند اطلاعات قدیمی باشند؛ هم می‌توانند به صورت هم‌زمان (real-time) در زمانی که تولید می‌شوند، جمع‌آوری و آنالیز شوند. این موضوع بدان معناست که این تکنولوژی این قابلیت را برای شما فراهم می‌کند تا از دیتاهای به‌روزتری برای پیشبرد فعالیت‌های کسب‌وکار خود استفاده کنید. مواردی همچون تشخیص به موقع ایرادات کسب‌وکار و برطرف کردن آن‌ها و همچنین شناسایی فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری از جمله کاربردهای این قابلیت در هوش تجاری می‌باشند.

به صورت کلی می‌توان عنوان کرد که پروسه هوش تجاری شامل این مراحل می‌شود:

• آماده‌سازی دیتا؛ که در آن مجموعه‌ای از داده‌ها برای تجزیه و تحلیل سازمان‌دهی و مدل‌سازی می‌شوند.
• ساختن کوئری از دیتاهای آماده شده
• مشخص کردن شخص‌های اصلی عملکرد (KPI) در دیتاهای آنالیز شده
• استفاده از اطلاعات به دست آمده در جهت بهبود عملکرد کسب‌وکار

چرا هوش تجاری مهم است؟

در حالت کلی نقش هوش تجاری در بیزینس‌های مختلف این است که به آن‌ها کمک می‌کند تا با استفاده از دیتا‌های صحیح و کاربردی عملکرد کسب‌وکار خود را بهبود دهند. کسب‌وکارهایی که به خوبی می‌توانند از ابزارهای این فناوری استفاده کنند؛ می‌توانند دیتاهای خام خود را به اطلاعات ارزشمندی تبدیل کنند که در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و برنامه پیشرفت کسب‌وکار کاربرد بسیار خوبی خواهند داشت.

اما بدون استفاده از ابزارهای هوش تجاری کاربران به راحتی نمی‌توانند تصمیمات مبتنی بر داده بگیرند. معمولاً کسب‌وکارهایی که از هوش تجاری استفاده نمی‌کنند؛ تصمیمات مهم برند خود را بر اساس فاکتورهایی همچون دانش و تجربه قبلی و یا حتی احساسات می‌گیرند. در حالی که این روش‌ها ممکن است نتایج خوبی برای کاربران داشته باشند؛ معمولاً پر از خطاهای و اشتباهات گوناگون هستند، چراکه دیتایی وجود ندارد که کارآمد بودن آن‌ها را پشتیبانی کند. 

مزایای هوش تجاری برای کسب‌وکارهای مختلف

طراحی یک برنامه هوش تجاری موفق می‌تواند مزیت‌های مختلفی برای یک برند داشته باشد. به عنوان مثال مدیران بخش‌های مختلف با استفاده از ابزارهای هوش تجاری می‌توانند به طور مداوم پروسه پیشرفت کسب‌وکار را بررسی کرده و در صورت بروز مشکل یا به وجود آمدن فرصت‌های مناسب توسعه، به سرعت اقدامات لازم را انجام دهند. آنالیز کردن دیتاهای مشتریان باعث می‌شود تا پروسه مارکتینگ، فروش و پشتیبانی مشتریان باکیفیت بهتری انجام شود. با هوش تجاری مشکلات احتمالی در زنجیره تأمین، تولید و توزیع قبل از این که آسیب جدی به برند وارد کنند؛ می‌توانند تشخیص داده شده و برطرف شوند. مدیران منابع انسانی خیلی راحت‌تر و بهتر می‌توانند تسک‌های مرتبط با کارمندان را بررسی کرده و هزینه‌های مرتبط با این بخش را مدیریت کنند.

در مجموع، این موارد مزیت‌های کلیدی هستند که استفاده از ابزارهای هوش تجاری می‌تواند برای کسب‌وکارها داشته باشد:

• بهبود سرعت و کارایی در پروسه تصمیم‌گیری
• افزایش پویایی و بهره‌وری عملیاتی کسب‌وکار
• مشخص کردن مشکلات و باگ‌های کسب‌وکار که نیاز به برطرف شدن دارند
• شناسایی فرصت‌های مناسب توسعه و ترندهای بازار
• طراحی کاربردی‌تر استراتژی پیشرفت کسب‌وکار
• افزایش فروش و ساخت گزینه‌های جدید کسب درآمد
• به دست آوردن برتری رقابتی در بازار

ابزارهای مختلف هوش تجاری

اما برای این که بتوانید از مزیت‌های هوش تجاری در کسب‌وکار خود استفاده کنید؛ نیاز به استفاده از یک سری ابزار کاربردی دارید که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آن‌ها خواهیم پرداخت.

تحلیل اد هوک (Ad hoc analysis)

تحلیل اد هوک که با نام کوئری اد هوک نیز شناخته می‌شود؛ یکی از اجزای کلیدی هوش تجاری مدرن بوده و طیف گسترده‌ای از امکانات در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این تحلیل به پروسه نوشتن و اجرای کوئری‌های مختلف برای تحلیل مسائل یک کسب‌وکار نسبت داده شده و گزارش‌های آن معمولاً در بخش‌هایی همچون داشبورد پلتفرم‌های مختلف قابل مشاهده  می‌باشد.

پردازش تحلیل آنلاین (OLAP)

اولپ به عنوان یکی از ابتدایی‌ترین تکنولوژی‌های هوش مصنوعی شناخته شده که این امکان را برای کاربران فراهم می‌کند تا دیتاها را از جهات و ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار دهند. این قابلیت به خصوص برای انجام محاسبات پیچیده گزینه‌ای بسیار کاربردی برای کاربران می‌باشد.

مکعب‌های اولپ از مجموعه‌ای از دیتاهای ساختاریافته تشکیل شده‌اند که دارای دایمنشن‌ها و سطوح مختلفی هستند. این تکنولوژی برای تمام افرادی که می‌خواهند از قابلیت‌های هوش تجاری بهره‌مند شوند کاربرد دارد؛ اما معمولاً کسب‌وکارهایی که نیاز به مدل‌سازی‌های مالی دارند به عنوان مشتری‌های اول این فناوری شناخته می‌شوند.  

هوش تجاری ریل تایم (Real-time BI)

در نرم‌افزارهای هوش تجاری ریل تایم، تجزیه اطلاعات هم‌زمان با ساخته‌شدن، جمع‌آوری و پردازش دیتا صورت می‌گیرد تا یک دید به روز از نحوه رفتار مشتریان، بازارهای مالی و دیگر موارد مهم در اختیار کاربران قرار گیرد. با آنالیز هم‌زمان دیتا، این امکان برای شما فراهم می‌شود تا چالش‌های پیش‌ رو کسب‌وکار خود را به سرعت شناسایی کرده و برای برطرف کردن آن‌ها اقدامات لازم را انجام دهید. از دیگر کاربردهای این تکنولوژی می‌توان به شناسایی بازارهای مارکت‌های پربازده برای سرمایه‌گذاری و یا شناسایی زمان مناسب برای ارائه تبلیغات اشاره کرد.

هوش عملیاتی (OI)

این مدل که با نام هوش تجاری عملیاتی نیز شناخته می‌شود؛ نوعی از آنالیز هم‌زمان (real-time) داده‌ها بوده که اطلاعات را به سرعت به مدیران و افراد مسئول در بخش‌های عملیاتی کسب‌وکار منتقل می‌کند. هوش عملیاتی طراحی شده است تا به کاربران کمک کند در بخش‌های عملیاتی تصمیم صحیح را اتخاذ کرده و همچنین در مواقع ضروری به سرعت بتوانند واکنش درستی نسبت به مسائل داشته باشند. به عنوان مثال این ابزار می‌تواند به کارشناسان پشتیبانی مشتریان کمک کند تا به راحتی بتوانند به مسائل مشتری‌ها رسیدگی کرده یا این که برای مدیران لجستیکی شرایطی را فراهم می‌کند که به خوبی تنگناها و چالش‌های توزیع محصولات را حل کنند.

هوش تجاری و تجزیه و تحلیل کسب‌وکار (BI VS BA)

بعضاً پیش آمده است که کاربران کانسپت هوش تجاری را با تجزیه و تحلیل کسب‌وکار (business analytics) اشتباه گرفته باشند. البته که این دو فاکتور مفاهیم بسیار شبیهی به یکدیگر دارند؛ اما باید عنوان کرد که تجزیه و تحلیل کسب‌وکار به صورت عمیق‌تری به بررسی دیتاها می‌پردازد.

در یک حالت کلی دیتاها معمولاً به 3 صورت کلی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرند:

• تحلیل توصیفی (descriptive analytics): به زبانی ساده، به نوعی از تحلیل نسبت داده می‌شود که در آن ما از دیتاهای فعلی و قدیمی برای پیدا کردن روابط استفاده می‌کنیم. این کانسپت مرتبط با هوش تجاری می‌باشد.
• تحلیل پیش‌بینی‌کننده (predictive analytics): ساخت مدل‌های مختلف از نتایج و رفتارها برای پیش‌بینی شرایط احتمالی که کسب‌وکار در آینده خواهد داشت.
• تحلیل توصیه‌کننده (prescriptive analytics): نوعی از تحلیل که با بررسی دیتاهای مختلف، انجام دادن یا ندادن یک سری از کارها را به کاربران توصیه می‌کند. این مورد به همراه گزینه قبلی از مدل‌های تحلیلی استفاده شده در تجزیه و تحلیل کسب‌وکار می‌باشند.

نمونه‌هایی از کاربرد هوش تجاری در کسب‌وکارها

در حالت کلی این موارد لیست مهم‌ترین کاربردهای هوش تجاری در کسب‌وکارهای مختلف می‌باشند:

• نظارت بر عملکرد کسب‌وکار
• فراهم کردن شرایط مناسب برای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی استراتژیک
• ارزیابی و بهبود تسک‌های مختلف کسب‌وکار
• ارائه اطلاعات کاربردی همچون داده‌های مشتریان، تجهیزات مورد نیاز و زنجیره تأمین در اختیار مدیران اجرایی
• تشخیص ترندهای بازار و فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری و افزایش فروش

توجه داشته باشید؛ طیف کاربردهای هوش تجاری می‌تواند با توجه به حوزه فعالیت کسب‌وکار متفاوت باشد. به عنوان مثال، یک مؤسسه مالی می‌تواند از هوش تجاری برای پیش‌بینی ریسک‌های سرمایه‌گذاری در یک پروژه استفاده کند. در حالی که این تکنولوژی برای یک فروشگاه اینترنتی می‌تواند در مواردی همچون طراحی کمپین‌های مارکتینگ برای افزایش تعامل با مشتریان یا کمپین‌های تبلیغاتی کاربرد داشته باشد.

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم با تشریح ماهیت هوش تجاری و معرفی انواع مختلف آن یک چشم‌انداز مناسب از قابلیت‌های این فناوری را در اختیار شما قرار دهیم. امیدوار هستیم که به خوبی از مطالب عنوان شده در این مقاله استفاده کرده و به خوبی از این فناوری در جهت بهبود فعالیت‌های کسب‌وکار خود استفاده کنید.